مستربچ یک افزودنی جامد برای پلاستیک است که میتواند ویژگیهای ذاتی آن ماده را تغییر داده و آنها را براساس نیازها و محدودیتهای ما متناسبسازی کند.
اجزای اصلی تشکیل دهنده آن، پایه پلیمری، مواد شیمیایی افزودنی و عامل سازگار کننده است. هنگام استفاده از این ماده باید تحقیق کنیم که آیا این مستربچ نیازهای ما را برطرف میکند یا نه؟ آیا از کیفیت کافی برخوردار است یا نه؟
ویژگیهای ذاتی مواد گاهی اوقات برای رسیدن به مشخصهی عملکرد مورد نظر یا سازگاری با محدودیتهای تولید، کافی و مناسب نیست. در این صورت از مواد افزودنی خاصی استفاده میشود تا نواقصات موجود را برطرف کند. استفاده مناسب از افزودنیها باعث بهبود بسیاری از ویژگیهای ماده از جمله دوام، سختی، قابلیت عدم فرسایش در مجاورت هوا و غیره میشود و در نتیجه یک محصول با ارزش بالاتر بدست میآید.
یکی از این افزودنیها برای افزایش عملکرد، ماده مستربچ(Masterbatch) است، که یک افزودنی جامد برای پلاستیک میباشد. این محصول ترکیب غلیظی از سه جزء، شامل پایه پلیمری، مواد شیمیایی افزودنی و عامل سازگار کننده فعال به عنوان پخشکننده میباشد. در طی یک فرایند حرارتی، مواد افزودنی درون پایه پلیمری ادغام شده و پس از سرد شدن به شکل دانهای برش داده میشوند.
در یک دستهبندی کلی آن را به سه دسته تقسیم بندی میکنند: افزودنی، رنگی و پرکننده.
یکی از بهترین راهکارها جهت ایجاد خواص فیزیکی و شیمیایی ویژه در محصول نهایی،استفاده از مستربچ افزودنی است. خود این نوع دارای انواع گوناگونی است. در قسمت زیر به مهمترین آنها اشاره شده است:
1- لیزکننده: براقیت و کیفیت سطح محصول تولید شده را افزایش میدهد. از ایجاد اجزای سوخته و چسبیده روی لبهها جلوگیری میکند. به دلیل سازگاری مناسبی که با فلزات دارد، در پروسه تولید، اجازه تماس بین جریان مذاب پلیمری با فلز را نمیهد که این باعث افزایش سرعت تولید میشود.
2- آنتیبلاک: انواع ورقههای پلاستیکی در هنگام بستهبندی لایهای، تمایل دارند به همدیگر بچسبند. افزودن مقداری آنتیبلاک باعث میشود فضای زبری بین دو لایه پلاستیکی ایجاد شده و از چسبیدن آنها به همدیگر جلوگیری شود.
3- روشن کننده نوری یا براق کننده: اکثر پلیمرها و رنگهای بکار رفته در تولید محصول نهایی فقط به مقدار کمی براق هستند و بعد گذشت مدتی رنگ آنها به زرد تبدیل میشود. استفاده از این افزودنی باعث براق شدن و کاهش زردی محصول در دراز مدت میشود.
4- آنتی استاتیک: به دلیل نارسانا بودن اکثر پلیمرها مشکلاتی مانند جذب گرد و غبار، ایجاد جرقه موقع دست زدن به محصول، آتشسوزی هنگام تخلیه الکتریکی و غیره در فرایند تولید محصول نهایی بوجود میاید. اضافه کردن مقداری آنتیاستاتیک میتواند این مشکلات را تا حد زیادی خنثی کند.
5- پایدارکنندۀ نور UV: تابش مستقیم نور خورشید و اشعه ماوراء بنفش بر سطح محصول پلیمری، باعث رنگپریدگی و تخریب آن میشود که با استفاده از پایدارکننده نور UV میتوان از این اثرات جلوگیری کرد.
6- آنتی اکسیدانت: اکثر پلیمرها در اثر تماس با اکسیژن هوا اکسید میشوند و نور و حرارت این اکسید شدن را تسریع میبخشد. از آنتی اکسیدانت به منظور جلوگیری از تخریب زنجیرهای پلیمری حین تماس با محیط اطراف استفاده میشود.
7- رطوبتگیر: همانطور که از نامش پیداست افزودنی رطوبتگیر، یک ماده کاربردی پیشرفته است که برای حل مشکل رطوبت موجود در پلیمرها و رنگدانهها ایجاد شده است. این افزودنی این امکان را به پردازنده می دهد تا رطوبت نامطلوب موجود، که باعث ایجاد شیار و سوراخ در سطح محصول نهایی میشود را کاهش یا حذف کند.
با استفاده از این مستربچهای رنگی میتوانیم انواع پلاستیک با رنگهای گوناگون را تولید کنیم.. اجزای اصلی تشکیلدهنده آن رنگ دانه، سازگارکننده و پلیمر حامل است. این افزودنیها گاهی علاوه بر ایجاد رنگ مطلوب، باعث بهبود و اصلاح خواص فیزیکی، مکانیکی و غیره میشوند. برای ایجاد تغییر رنگ، یک مخلوط پلاستیکی شامل درصد بالایی از رنگدانه به اندازه ناچیزی به پلیمر اضافه میشود تا آن را به رنگ مطلوب و دلخواه تبدیل کند. به وسیله تغییر غلظت رنگدانهها میتوان به نمونههای رنگی مختلف دست یافت. شکل موجود در قسمت اول، رنگهای مختلف مستربچ رنگی را نشان میدهد.
برای کاهش قیمت و بهبود خواص محصول نهایی از پرکنندهها استفاده میشود. مواد پرکننده میتواند بر مقاومت کششی، مقاومت در برابر حرارت، رنگ، وضوح و غیره تأثیر بگذارد. کربنات کلسیم و میکا نمونهای از پرکنندهها هستند که به صورت وسیعی از آنها استفاده میشود. اکثر مواد پرکننده مورد استفاده در پلاستیک، بر پایه مواد معدنی یا شیشه ای هستند.
این ماده باید دارای فاکتورهای مشخصی باشد که در زیر مهمترین آنها آورده شده است: