تولید پت و موارد استفاده از آن

تعریف ظروف پت

ظروف پت در بین محصولات پلیمری بسیار معروف می باشند، این ظروف که از ماده‌ی اولیه ای با نام علمی پلی اتیلن ترفتالات ایجاد می شوند در رده پلی استرها قرار خواهند گرفت. تولید کننده ظروف پت از ترکیب هیدروکربن های نفت خام شامل اسید ترفتالیک و اتیلن گلیکول بدست می آید و با افزودن بعضی از کاتالیزورها در شرایط خاص ایجاد می شود.

 این مواد با قرار گرفتن در میان حرارت (معمولا بین دمای ۱۵۰ تا دمای 200 درجه) شروع به ذوب شدن خواهند کرد و فرم الاستیکی را ایجاد می کنند و سپس توسط دستگاه‌ های ویژه ای، سرد شده و با توجه به کالای مورد نظر به مواد شکل دهی می دهند و قالب گیری انجام می شود.

ترکیب عالی و تنوع  بسیار بالا در تولید ظروف پت سبب شده است که این کالا به عنوان یکی از پر کاربرد ترین پلیمر ها در صنعت امروزه بشمار آید. در بیشتر نقاط جهان پت (پلی اتیلن ترفتالات) برای تولید الیاف پلی استری مورد استفاده قرار می گیرد.

در ایران بیشترین استفاده از پلیمر پت، برای ساخت ظروف پت خواهد بود که کاربردهای دیگری نیز دارد از جمله این کاربرد ها می توان به تولید بطری های آشامیدنی و نیز بسته بندی مواد غذایی، بهداشتی و دارویی اشاره نمود. به همین دلیل تولید کننده ظروف پت تلاش می کنند تا بازارهای بیشتری را در دست بگیرند.

نحوه ی تولید ظروف پت

همانطور که بیان شد یک  پلیمر بسیار سبک و قوی می باشد که از هیدروکربن های نفتی و از طریق واکنش بین اسید ترفتالیک و اتیلن گلیکول بوجود می آید و به طور معمول برای نگهداری آشامیدنی و آب و سایرنوشیدنی ها مورد استفاده قرار می گیردد.

در واقع پلی اتیلن (PE)  نوعی ترموپلاستیک می باشد که از یک مونومر منفرد اتیلن ایجاد شده است و برای ساخت ظرفهای قالب دار مانند کوزه های آب مورد استفاده قرار می گیرد.این فرم به صورت کم تراکم (LDPE) که برای ساخت ظرف های فشار استفاده خواهد شد و فرم با تراکم بالا (HDPE) برای ساخت ظرف های پلاستیکی سخت همانند ظرف های شوینده در نظر گرفته می شود.

پلی کربنات (PC) گرانتر از سایر پلاستیک های ظروف خواهد بود و برای ساخت ظروف قابل استفاده مجدد با ماندگاری و دوام بیشتر همانند ظروف آب، ظروف شیردهی و یا ظرف های آزمایشگاهی استفاده می شوند. این ماده توسط فسژن (COCl2) و پلیمریزاسیون بیس فنول A (C15H16O2) تولید خواهد شد.

 ظروف پت را برای انواع نوشیدنی ها بکار می گیرند . در حالی که کاربرد ظرف های پلاستیکی می تواند، بسته بندی محصولات از مواد شیمیایی  تا چاشنی های مختلف در نظر گرفته شود، اما یکی از پر کاربرد ترین موارد استفاده آنها نوشیدنی می باشد. این موارد می تواند شامل آبمیوه، نوشابه، شیر، چای و آب نیز باشد.

پریفرم یا پریفرم پت یک نوع محصول منحصر به فرد می باشد که با مواد پتروشیمی پلی اتیلن ترفتالات یا پت در وزن های مختلف و سایز دهانه های مختلف توسط دستگاه تزریق پلاستیک بوجود می آید و بعد از آن پریفرم که محصول استوانه ای شکل باریکی می باشد، ایجاد می شود و با این پریفرم توسط دستگاه بادکن پت ظروف پت تولید می شوند.

انواع کاربردهای بطری پت

1. ‌بطری نوشیدنی ها

• ‌بطری نوشابه های گازدار (CSD)

اصلی ترین و مهم ترین کاربرد پت حالت جامد، در ساخت بطری نوشابه های گازدار می باشد. بطری های PET به دلیل سبک بودن بطری و همچنین مقاوم بودن در برابر شکنندگی و نیز دارا بودن عبور پذیری بسیار کم نسبت به دی اکسید کربن  و اکسیژن برای نگهداری و حمل و نقل نوشابه های گازدار از آن بهره می گیرند.

این بطری ها عموماً در ٨ سایز تولید می شوند و به سه دسته اصلی تقسیم بندی می شوند.

• ‌اندازه دو لیتری و بزرگتر
• اندازه یک و یک و نیم لیتری
• اندازه نیم لیتری و کوچکتر

مصرف بطری پت در صنعت نوشابه های گازدار رشد زیادی کرده است و همچنان نیز روبه افزایش می باشد. قبل از وارد شدن بطری های پت به بازار، بطری نوشابه های گازدار عموما بطری های شیشه ای و قوطی های آلومینیومی  بکار می رفتند، اما با ورود بطریهای ساخته شده از نوع پت ، مصرف بطری های شیشه ای کاهش چشمگیری پیدا کرده است. ولی قوطی های آلومینیومی هنوز هم بصورت  نسبتاً گسترده در کنار بطری های پت استفاده می شوند.

• ‌استفاده در بطری های آب

بطری ها و ظروف ساخته شده از پت به عنوان ظروف نگهداری آب و همچنین بطری های آب معدنی از آنها استفاده می شود. این محصولات به سه بخش مجزا تقسیم بندی خواهند شد.

• مخزن های ٢٠ لیتری که به عنوان ظروف نگهداری آب و همچنین آب سردکن ها در ادارات و اماکن عمومی از آنها استفاده می شود.
• بطری ها و بشکه های ١۵ تا ٣٢ لیتری که درون سوپر مارکت ها برای مصارف عموم یافت می شوند.
• بطری های کوچک آب معدنی که جایگزین نوشابه های گازدار و همچنین بسیاری از نوشیدنی ها می باشند.

در این زمینه بطری های تولید شده از پلی کربنات ، PVC و بعضا بطری های شیشه ای استفاده می شود. پلی کربنات خواص فیزیکی و مکانیکی بیشتر و شفافیت بالاتری دارد، همچنین در طول فرآیندهای شکل دهی کمتر دچار تغییر خواهند شد. ولی از آنجا که قیمت بالاتری نیز دارند، اغلب در موارد ویژه که کارایی خاصی باشد، مورد استفاده قرار می گیرند.

• ‌استفاده در بطری فرآورده های الکلی

بازار نوشیدنی های الکلی از قبیل نوشیدنی های تقطیر شده می باشد. در این زمینه عمدتا بطری های شیشه ای و همچنین قوطی های آلومینیومی نیز استفاده می شود. به طور کلی به دلیل نفوذ پذیری هرچند اندک این بطریها در مقابل اکسیژن و نیز در نتیجه مدت نگهداری کوتاه این مواد، مصرف بطری های پت برای فرآورده های الکلی چندان توصیه نمی شود.

در این مورد بطری پت کوچک که به صورت یکبار مصرف در سفرهای طولانی استفاده می شود که طرفدار دارد و سهم کوچکی از این بازار در اختیار بطری های پت خواهد بود. بطری های پت مورد استفاده در این زمینه اغلب بصورت ٣ و ۵ لایه تولید می شوند.

• ‌بطری ها و ظروف مواد غذایی

متداولترین بازار مصرف پت در بطری های مواد غذایی، بطری روغنهای خوراکی می باشد که بطور وسیع بطری های پت جایگزین ظروف و بطریهای PVC خواهد شد. سایر موارد مصرف عبارتند از بطری کره بادام زمینی و همچنین انواع سس ها، ظروف ترشی، قهوه و ادویه جات می باشد.

با استفاده از تکنولوژی جدید که پرشدن این بطری ها در دمایی بالا را ایجاد می کند. می توان باکتریها و سایر عوامل آلوده کننده موجود درون ظروف را از بین برد که با استفاده از این روش مانع اصلی استفاده از ظروف و بطریهای پت در زمینه بسته بندی مواد غذایی از میان می رود.

2. ‌استفاده بهداشتی و پزشکی (M&H)

بیشترین مصرف جامد پت در زمینه بهداشتی، تولید بطری محلول های دهانشویه و همچنین بطری برخی از داروها که به صورت شربت می باشند، نظیر شربت سرفه و … خواهد بود. برای نگهداری انواع ویتامینها نیز بعضاً از بطریهای پت بهره می گیرند. به دلیل حساسیت ویتامین ها در برابر نور خورشید و همچنین عوامل محیطی، این بطری ها به رنگ تیره (ارغوانی) تولید می شوند تا از تخریب این مواد جلوگیری گردد.

در این زمینه هنوز شیشه رقیب اصلی پت می باشد. زیرا بطری ها و ظروف شیشه ای قابلیت نگهداری بیشتری در مقایسه با بطری های پت خواهند داشت و ماده را برای زمان طولانی سالم نگه می دارد. عیب بزرگ ظروف شیشه ای سنگینی و شکنندگی آن نیز می باشد که اجازه رقابت پت با ظروف شیشه ای را خواهند داد. در این زمینه بطری های ساخته شده پلی اتیلن نفتالات (PEN) نیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

3. ‌استفاده در مواد آرایشی (T&C)

از ظروف ساخته شده از جامد پت برای نگهداری انواع محصولات آرایشی همچون رنگ مو، مواد محافظ و حالت دهنده مو، انواع کرم و نیز لوسیون ها، روغن بچه و همچنین روغن حمام و شامپو بهره می گیرند. در این زمینه از ظروف شیشه ای نیز استفاده می شود، ولی به دلیل مقاومت بالاتر بطریهای پت در برابر شکنندگی و همچنین سایر خواص مناسب تر، در حال حاضر مصرف ظروف و نیز بطری های پت در این زمینه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

برای بسته بندی شامپوها نیز می توان از بطری های پت بهره گرفت ولی از آنجا که برای بطری این محصولات نیاز به شفافیت بالا نخواهند داشت و نسبت به نفوذپذیری اکسیژن نیز حساسیتی وجود ندارد، به دلیل قیمت پایین تر در اکثر موارد، بطری های پلی اتیلن سنگین (HDPE) کاربرد بیشتری دارند.

4. ‌استفاده در ظروف نگهداری مواد شیمیایی خانگی(HIC)

برای بسته بندی و نگهداری انواع مختلف پودرها ، مواد شوینده ، مایع ظرفشویی و همچنین دستشویی در بعضی موارد از ظروف تولید شده از پت بهره می گیرند. در این زمینه هم بازار در اختیار پلی اتیلن سنگین می باشد. در برخی موارد برای نگهداری روغن موتور، روغن های روان کننده و نیز قوطی نگهداری توپ تنیس نیز از ظروف تولید شده از مواد پت بهره می گیرند.