ظروف پت چیست وچه کاربردی دارد
پت نوعی پلیمر ترموپلاستیک است و کاربرد اصلی سازنده آن، ساخت ظروف پت می‌باشد. این ماده به دلیل بی‌خطر و غیرسمی بودن برای انسان‌ها، انعطاف‌پذیری، بی‌رنگی، کریستالی بودن، تجدیدپذیر بودن، وزن کم داشتن، ارزان بودن و غیره کاربرد فراوانی در صنعت دارد. از این نوع پلاستیک در تولید انواع بطری‌های نوشابه، آب معدنی و نوشیدنی‌ها، بطری‌های روغن‌ها و حتی بسته‌بندی محصولات دارویی، بهداشتی و آرایشی و غیره استفاده می‌شود. مهمترین علت استفاده از ظروف پت، سازگاری آن با بدن انسان و تایید سازمان‌های بهداشتی جهت استفاده از آن در صنایع مختلف است.
پت(PET) که مخفف پلی‌اتیلن‌ترفتالات است، یکی از پرکاربردترین پلیمرهای ترموپلاستیک در سراسر دنیا محسوب می‌شود، که از زمان پیدایش آن تحول عظیمی در صنایع بسته‌بندی صورت گرفته است. این نوع پلیمر از دو ماده‌ی مشتق نفت خام به نام‌های مونومر اتیلن گلیکول اصلاح شده و ترفتالات اسیدی خالص، تشکیل شده است. ماده پت سبک و در عین حال سفت است. منعطف و ظاهری نیمه کریستالی دارد و به دلیل قابل بازیافت بودن و غیر خطرناک بودن برای بدن انسان به عنوان پلاستیک پاک نیز شناخته می‌شود.
موارد استفاده از این ماده در صنعت را می‌توان در سه قسمت دسته‌بندی کرد:
- نساجی: پلیمر پت در صنعت نساجی با عنوان پلی‌استر شناخته شده و در زمینه فرش‌بافی، تولید کیسه خواب و تولید پوشاک استفاده می شود.
- صنایع بسته‌بندی: در تولید انواع بطری‌های نوشابه، آب معدنی، نوشیدنی‌ها، بطری‌های روغن و حتی بسته‌بندی محصولات دارویی، بهداشتی و آرایشی و نیز تولید شیر‌آب، لوازم خانگی و اسباب بازی‌ها کاربرد فراوانی دارد.
- پلاستیکی مهندسی: در این حالت به عنوان یک ماده افزودنی کاربرد دارد که می‌تواند استحکام مواد دیگر چون فیبر شیشه را افزایش دهد.
هدف ما در این نوشته استفاده از ماده پت برای ساخت ظروف پلیمری مانند بطری‌ها، ظروف پلاستیکی یکبار مصرف و غیره است که به آنها ظروف پت نیز می‌گویند.
ویژگی‌ها و کاربردهای ظروف پت
در قسمت زیر برخی از ویژگی‌های بارز و شاخص ظروف پت را نسبت به سایر ظروف پلاستیکی مطرح می‌کنیم:
- پت یک ماده غیر سمی و از لحاظ بیولوژیکی خنثی است. لمس کردن و تنفس وسایل تولید شده با این مواد برای بدن انسان‌ها ضرری نداشته و به همین جهت از آن ها در صنایع بسته‌بندی و خوراکی به وفور استفاده می شود. ایمنی این محصول توسط مقامات بهداشتی در سراسر جهان تأیید شده است.
- گاز کربن دی‌اکسید(co2) نمی‌تواند از آن عبور کند، که این خاصیت مهم برای بسته‌بندی نوشیدنی‌های گاز دار است.
- پت یک ماده ارزان قیمت نسبت به شیشه و فلز است، و مواد اولیه آن به وفور یافت می‌شود.
- ظروف پت در برابر تغییرات دمایی مقاوم هستند. به طور کلی می‌توان از آنها تا دمای ۱۲۰ درجه استفاده کرد.
- منعطف بوده و در برابر فشار و ضربه بسیار مقاوم است و استحکام بالایی دارد.
- ظروف پت تولید شده وزن کمی نسبت به پلاستیک معمولی دارند.
- این ظروف به دلیل ترکیبات آلی که دارند قابل بازیافت و استفاده مجدد هستند. پس از بازیافت به الیاف، قطعات خودرو، پارچه، بشکه های پلاستیکی، کیسه‌های پلاستیکی و غیره تبدیل می شوند.
- ظروف پت پوسیده نمی‌شوند.
- دارای حجم بالا و خاصیت تجزیه‌ناپذیری هستند.
- با مواد غذایی در ارتباط واکنش شیمیایی و اسیدی برقرار نمی‌کند و طعم آنها را تغییر نمی‌دهد.
- در تولید ظروف پت، دیوکسین (آلاینده پایدار محیط زیست) آزاد نمی شود و این به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کند.
- ظروف تولید شده با این ماده شفاف و بی‌رنگ هستند.
با توجه به مطالب گفته شده در بالا، استفاده از این ظروف مدام در حال افزایش است و هر روزه روش‌های جدیدی برای تولید آن ارائه می‌شود. با این حال تولید ظروف با پت معایبی نیز دارد مثلا باید ابزارهای خاصی برای تولید قالب‌های آن موجود باشد یا هنگام خنک کردن ظروف دقت شود که شکل آن تغییر نکند.
نحوه تولید ظروف پت
نحوه ساخت ظروف پت به صورت زیر است:
- مرحله اول تولید قالب است: خود طراحی قالب شامل چهار مرحله است که به ترتیب عبارت است از:
آماده سازی مواد اولیه قالب: این مواد از فولاد یا آلیاژی از آن ساخته می‌شود، تا استحکام و ماندگاری زیادی داشته باشد و هنگام تولید و شکل‌دهی به محصولات و در اثر گذشت زمان دچار فرسایش نشود.
طراحی قالب: این کار را با توجه به شکل مورد نظرمان انجام می‌دهیم. ولی هر چقدر قالب ساده باشد ماده مذاب پت به راحتی در آن جریان می‌یابد. همچنین در طراحی و ساخت قالب باید به تعبیه‌ی سیستم خنک‌کننده توجه شود، تا آب‌خنک بیشتری در آن جاری شده و طول عمر قالب افزایش یابد.
طراحی یا تهیه سیستم راهگاه گرم: این سیستم باعث می‌شود تعادل و پایداری ماده‌ی تزریق شده در قالب حفظ شود. افت فشار و دما توسط این سیستم کنترل می شوند.
ساخت قالب در کارخانه: زمانی که مواد اولیه قالب انتخاب شد و نمونه سه‌بعدی آن توسط نرم‌افزار مخصوص شبیه‌سازی و همه جوانب آن لحاظ شد، نوبت به عملی کردن طرح می‌رسد. این کار توسط مهندسان مجرب و با استفاده از دستگاه‌های مخصوصی انجام می‌گیرد.
- ماده پت مذاب در درون قالب ریخته می‌شود: در این پروسه ماده پت توسط قالب‌گیرهای تزریقی و دستگاه‌های تزریق پلاستیک، مثلا تبدیل به یک بطری کوچک(مانند لوله های آزمایشگاهی) می‌شود. تنها تفاوت این لوله‌ها با لوله‌های آزمایشگاهی، علاوه بر جنس آنها، این است که در این بطری‌ها در همین مرحله‌ی اول جای درب آنها مشخص و خود درب و شیارهایش تشکیل می‌شود. به این محصول ساخته شده اولیه، اصطلاحا پریفور می‌گویند.
